استرس و راه‌کارهای مقابله با آن

استرس و راه‌کارهای مقابله با آن

امیر مرادی (سرگروه مشاوره روانسر)

     اسـتـرس امــروزه چنــان همگانــی و همــه‌گیـر شـده اسـت کـه آن را جـز لاینفـک و مشـخصه‌ی اصلـی زندگـی انسـان‌هـا دانســته انــد، بــه طــوری کــه همه‌ی انســان‌هــا در زندگــی روزمــره ی خــود و در تمــام ابعــاد و حــوزه‌هــای حیــات خــود در معــرض اسـتـرس‌هــای زیــادی قـرار دارنـد. هنگامـی کـه فـرد در محیـط کار یـا زندگـی بـا شرایطـی رو بـه رو مـی‌شــود کــه بــا ظرفیــت‌هــا و امکانــات کنونــی وی هماهنگــی نــدارد، دچــار عـدم تعـادل، تعـارض و کشـمکش‌هـای درونــی مــی‌شــود کــه بــه آن اسـتـرس مــی‌گوینــد. تحــول اساســی در اسـتـرس و نقــش تعییــن کننــده‌ی آن در بیـمـاری‌هـا را مـی‌تـوان، مدیـون پژوهـش‌هـای ســلیه دانســت. ســلیه(1950) تنــش را بــه مثابـه حالتـی توصیـف کـرد کـه بـه صـورت یـک نشـانگان ظاهـر مـی‌شـود، یعنــی اسـتـرس بــا توالــی حــوادث ویــژه‌ای آشـکار مـی‌شـود. او ایـن توالـی را در اصطـلاح نشـانگان سـازگاری کلـی نامیـد و در آن ســه گام را مشــخص کــرد:

- گام اول؛ واکنــش هشــدار.

- گام دوم؛ پایــداری.

- گام ســوم؛ فرســودگی.

     علــل و منابــع مختلــف و زیــادی را مــی‌تــوان بــرای اسـتـرس معرفــی کــرد، بــه طــوری کــه لازاروس و فولکمــن (1984) معتقدنـد کـه همـه‌ی رویدادهـا بــه صــورت بالقــوه اسـتـرس‌زا هســتند و هلمــز و راهــه (1967) نیــز معتقدنــد همـه‌ی تغییـرات کـه در زندگـی رخ مـی‌دهنـد چـه مثبـت و چـه منفـی، استـرس‌زا هسـتند. محیـط پیرامـون را نیـز مـی‌تـوان بــه عنــوان یکــی از منابــع اسـتـرس افــراد معرفــی کــرد. بـه چگونگـی مواجهـه‌ی فـرد بـا استـرس‌هــای موجــود در زندگــی، شــیوه ی مقابلــه مــی‌گوینــد. بــه نظــر راجــرز و دیگــران (1993) برخــی از راهبردهــای مقابلــه عبارتنــد از:

-تمرکــز بــر حــل مســأله یــا مســأله مــداری: یکــی از راهبردهــای مقابلــه‌ای اســت کــه متمرکــز بــر درگیــر شــدن بــا مشــکل بــه طــور نظــام‌دار و منظــم اســت و شــامل در نظــر گرفـتـن دیــدگاه‌هـا یـا راه‌هـای مختلـف در جهـت حـل مشــکل و برخــورد بــا مســاله اســت.

-تفکــر امیدوارانــه: راهــبردی اســت کــه بیانگــر امیــدوار بــودن و انتظــار نتایــج خــوب و مثبــت اســت.

- مثبــت نگــری: راهـبـردی کــه نگرشــی مثبــت و نشــاط‌انگیــز را نســبت بــه موقعیـت‌هـای جـاری نشـان مـی‌دهـد و شـامل دیـدن جنبـه‌هـا و ابعـاد مثبـت و درخشـان رویدادهـا و نیـز خـود را فـردی خوشــبخت تصــور کــردن اســت.

- حمایــت اجتماعــی: یکــی از راه‌هــای مقابلــه بــا استــرس، حمایــت اجتماعــی اســت کــه نشــان‌دهنــده‌ی تمایــل فــرد بــه در میــان گذاشـتـن مشــکلاتش بــا دیگــران و طلــب حمایــت بــرای مقابلــه بــا مشــکل اســت.

-راهبردهــای شــناختی مقابلــه بــا اســترس: راهبردهایــی کــه هشــیارانه بـرای مقابلـه‌ی مسـتقیم بـا منبع استـرس و حـل مسـأله بـه کار بـرده مـی‌شـوند.

-کاهـش اضطـراب: معمـولاً بـا تشـویق بیـمـار بــرای گفــت‌وگــو در مــورد مشـکلات و ابـراز احساسـات مـی‌تـوان اضطــراب را کاهــش داد.

- حـل مسـأله: مراحـل اساسـی آن عبارتنـد از:

الــف- بــه بیـمـار کمــک مــی‌شــود تــا فهرســتی از مشــکلات خــود تهیــه کنــد و راه‌هایــی بــرای غلبــه بــر آن‌هــا ارائــه دهـد.

ب- مزایـا و معایـب راه‌حـل‌هـای مختلـف بـرای ایـن مشـکل.

 ج- بـه بیـمار کمــک مــی‌شــود تــا سلســله اعمالــی را کـه احتمـال موفقیـت آن‌هـا بیشـتر اسـت انتخــاب و اجــرا کننــد.

- مداخلــه در بحــران: ایــن رویکــرد هنگامــی بــه کار مــی‌رود کــه بیمــار بــا یــک بحــران ناگهانــی مثــل قطــع یــک ارتبــاط صمیمانــه مواجــه شــده باشــد و مکانیسـم‌هـای غیـر انطبـاق مـدارا مثـل خـودآزاری عمـدی بـروز داده باشـد. ایـن رویکـرد مشـابه حـل مشـکل اسـت و بـه بیـمـار کمــک مــی‌کنــد تــا پاســخ‌هــای غیــر انطباقــی مــدارا را امتحــان کنــد، بــا معایــب آن‌هــا آشــنا شــود و راه‌هــای دیگــری را بــرای مقابلــه بــا مشــکلات مشــابه در آینــده در نظــر بگیــرد.

منبع: خدایــاری‌فرد، محمــد؛ پرنــد، اکــرم (1390). اسـترس و روش‌هـای مقابلــه بــا آن. انتشــارات دانشــگاه تهران. ســال 1390